W dniach 5–6 grudnia 2019 roku odbyło się w Rzeszowie sympozjum naukowe Sacrum i materia. Ekspresja i symbolika materiału w twórczości o charakterze sakralnym, zorganizowane w ramach cyklu spotkań poświęconych badaniom nad sztuką sakralną XIX–XXI wieku przez Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej Uniwersytetu Rzeszowskiego. Interdyscyplinarna konferencja, zdominowana przez artystów i teologów, ukazała ogrom zagadnień obecnych w sferze relacji sztuki i teologii w kontekście przemian zachodzących w kulturze współczesnej, związany między innymi z wykorzystaniem nowych materiałów czy powstaniem dziedzin twórczości artystycznej (tzw. nowych mediów) preferujących ulotne działania na pograniczu sztuk. Wobec rozległości problematyki, tak słabo jeszcze rozpoznanej, redakcja „Sacrum et Decorum” postanowiła włączyć się w propagowanie badań na polu zarysowanym podczas rzeszowskiej konferencji.

Jako wprowadzenie do dalszych analiz wspomnianej tematyki może posłużyć artykuł ks. Janusza Królikowskiego zawierający syntetyczny obraz zagadnienia w ujęciu historycznym, które autor kończy u progu współczesności. Kontynuację tych rozważań w odniesieniu do sztuki najnowszej stanowić będzie tekst kolejnego teologa – Karola Klauzy, który zostanie opublikowany w następnym tomie naszego pisma.

Natomiast w bieżącym numerze kwestie treści symbolicznych w nawiązaniu do materiału rzeźby w sztuce XIX wieku porusza Maria Nitka z perspektywy historyka sztuki. Autorka koncentruje się na znaczeniu marmuru, klasycznego materiału rzeźby. Tymczasem w przygotowaniu do kolejnego wydania naszego pisma są teksty wskazujące, jak współczesna rewolucja w zakresie materiału i kształtowania struktur przestrzennych wpłynęła na sztukę sakralną.

Artykuł Bożeny Kostuch prezentuje szereg realizacji z płyt ceramicznych przeznaczonych do wnętrz kościelnych, które nieczęsto spotyka się we współczesnej sztuce sakralnej. Większość z nich powstała w drugiej połowie XX wieku w ramach współpracy artystów z rzemieślnikami skupionymi w spółdzielni „Kamionka” w podtarnowskiej Łysej Górze. W swoim tekście autorka sygnalizuje konieczność bliższej analizy tych interesujących prac, dotychczas traktowanych marginalnie w literaturze przedmiotu.

Dwa inne opracowania stanowią kontynuację wątku malarstwa sakralnego inspirowanego sztuką ikony, który powracał wielekroć na łamach „Sacrum et Decorum”. Artykuł Krystyny Czerni porusza kwestie związków między abstrakcją a ikoną w monumentalnych projektach sakralnych Jerzego Nowosielskiego. Natomiast Anna Siemieniec poświęca swój tekst zagadnieniu współpracy Nowosielskiego i Stalony-Dobrzańskiego z innymi, mniej znanymi twórcami malarstwa ikonowego w Polsce oraz sprawom recepcji tego typu sztuki w społeczności wiernych.

W poprzednim tomie zainicjowaliśmy cykl esejów pisanych przez artystów na temat własnej twórczości. Mogą to być potencjalne materiały do badań, nie tylko nad współczesną sztuką sakralną i inspirowaną religią, ale też szerzej – nad nurtem metafizycznym obecnym w kulturze naszych czasów. W tym numerze proponujemy tekst Grzegorza Niemyjskiego, rzeźbiarza związanego z Wrocławiem. Zapis refleksji artysty stanowi dopełnienie jego prac rzeźbiarskich, będących oryginalną interpretacją plastyczną treści biblijnych.

Oddając do rąk Czytelników najnowszy tom „Sacrum et Decorum”, zachęcamy więc jednocześnie do przypomnienia wątków wielokrotnie poruszanych na naszych łamach, jak również do zapoznania się
z nowymi tematami, których kontynuacja nastąpi w kolejnym, przygotowywanym właśnie do druku, już czternastym numerze naszego rocznika.

Redakcja