Pobierz artykuł w pdf
Redakcja
Pierwsze czasopisma poświęcone sztuce sakralnej pojawiły się w Europie już w XIX wieku. Ukazywały się one z różną częstotliwością, liczne zakończyły swój żywot już po kilku numerach; niektóre przeżywały metamorfozy, po pewnej przerwie wydawane pod zmienionym tytułem i z nieco inaczej sprofilowaną agendą. Jednak zawsze specyfikę artykułów publikowanych na łamach tych periodyków stanowi podkreślenie religijnego charakteru, bądź chociażby tylko metafizycznego pierwiastka, determinującego nurt sztuki związany z wiarą.
Niektóre z czasopism poświęconych sztuce sakralnej odegrały szczególnie ważną rolę w jej rozwoju. Należy do nich francuskie pismo „L’Art sacré” (1935–1968). W pierwszych latach powojennych toczono na jego łamach głośną dyskusję na temat relacji twórcy do jego dzieła w kontekście wiary i praktyk religijnych. Ostateczne konkluzje tej debaty, dopuszczające udział artystów wybitnych, ale zdystansowanych do religii, w tworzenie sztuki sakralnej, zaowocowały doskonałymi realizacjami zarówno w zakresie architektury, jak i sztuk przedstawiających. O wiele bardziej doniosłe znaczenie, wykraczające poza granice lokalnej kultury narodowej miał miesięcznik „Fede e Arte. Rivista internazionale di arte sacra” wydawany w latach 1953–1967 przez watykańską Pontificia commissione centrale per l’arte sacra. Periodyk ten przyczynił się do odnowy sztuki sakralnej w duchu soborowym, inicjując współpracę teologów i liturgistów z artystami współczesnymi. Idee propagowane i popularyzowane przez „Fede e Arte” znalazły oddźwięk nie tylko na terenie Italii, ale promieniowały na cały świat chrześcijański, rezonując w licznych realizacjach plastycznych. Wśród polskich periodyków naukowych i popularnonaukowych czasopisma o tej tematyce pojawiały się efemerycznie („Przyjaciel Sztuki Kościelnej” 1883–1885, „Sztuka Sakralna” 2002–2006), paradoksalnie nie znajdując odbiorców w przysłowiowo katolickim kraju.
*
Oddając do rąk Czytelników jubileuszowy – dziesiąty tom rocznika „Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej”, redakcja żywi nadzieję, że pismo to na trwale zagości na polskim rynku wydawniczym. Dwa pierwsze artykuły, autorstwa Michała Haakego i Katarzyny Chrudzimskiej-Uhery, dotyczą Milenium Chrztu Polski. Analizując te wydarzenia i związane z nimi działania artystyczne podejmowane w Poznaniu i Warszawie w zakresie architektury, sztuk przedstawiających i dekoracji okazjonalnych, obydwoje badacze sygnalizują konieczność pogłębionego opracowania tej problematyki, tym ciekawszej, że doszukać się w niej można znamion „wojny na wizerunki” toczonej przez komunistyczne państwo z Kościołem. Tematyka milenijna nieodłącznie wiąże się w sztuce z obecnością wątków zaczerpniętych z historii Polski, funkcjonujących we wnętrzach sakralnych oczywiście na długo wcześniej. Zagadnienia te zostały poruszone artykułach Marii Nitki i Joanny Wolańskiej, które skoncentrowały swoje analizy na – odpowiednio – Biblii ilustrowanej polskiej Leopolda Nowotnego oraz dekoracjach kościoła na Kahlenbergu powstałych w 1. połowie XX wieku. Kwestie łączące się ze swoistą manifestacją narodowo-religijną, jaką była w wielonarodowej Łodzi przełomu XIX i XX wieku budowa kościoła pw. św. Stanisława Kostki, omawia w swoim tekście Krzysztof Stefański. Tom zamyka obszerny artykuł Doroty Kudelskiej dotyczący sztuki religijnej prezentowanej w Wiener Secession i Hagenbundzie, a zatem problematyki związanej z nieobecnym dotychczas na łamach naszego pisma zagadnieniem wystaw sztuki sakralnej. Tekst ten stanowi jednocześnie zapowiedź wątku wiodącego w kolejnym tomie „Sacrum et Decorum”.