Marcin Lachowski
Uniwersytet Warszawski
Abstrakt:
Artykuł podejmuje temat wczesnej twórczości Włodzimierza Borowskiego z okresu działalności grupy „Zamek”. Analizowane obrazy, posługujące się „odwilżową” poetyką informelu, zostały zaprezentowane na tle spuścizny sztuki religijnej, która została przywołana poprzez twórczość Antoniego Michalaka, wówczas nauczyciela rysunku studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Reminiscencje religijne w obrazach Borowskiego, zostały przez niego wykorzystane na przekór zasadzie sublimacji i wzniosłości. Praktykowane przez Borowskiego „malarstwo materii”, akcentując rozpad, rozproszenie formy zostało zinterpretowane według kategorii heterologii Yvas-Alain Bois. Badacz ten, odwołując się do „słownika” Georges Bataille’a ukazał dialektyczny proces, prowadzący do zatarcia ukształtowanej formy w obszarze malarstwa informel. Przywołane w tytułach obrazów Borowskiego sceny religijne jawią się jako wyraz radykalnego przekształcenia symbolicystycznej koncepcji obrazu w stronę bezforemnej materii. Interpretacja tych tematów była próbą zadania gwałtu na płaszczyźnie twardą materią i dekompozycją obrazu, anektując wyobrażony dramat do rozpadającej się składni wizerunku, zastępując wzniosłość dawnych scen religijnych.
Towarzyszące twórczości Borowskiego oswobodzenie formy, sięgnięcie do charakterystycznej dla okresu „odwilży” poetyki informelu, można postrzegać nie tylko jako radykalne wyjście z socrealistycznego gorsetu, ale pomyślany szerzej program polemiki z „prawdą obrazu”.
Słowa kluczowe: Włodzimierz Borowski, Antoni Michalak, grupa „Zamek”, desymbolizacja obrazu, heterologia, malarstwo religijne, wzniosłość, malarstwo materii, informel