Lechosław Lameński
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Abstrakt:
Zofia Stryjeńska (1891–1976) to jedna z najpopularniejszych, a zarazem najbardziej skandalizujących artystek polskich okresu dwudziestolecia międzywojennego. Znana jest w powszechnej opinii przede wszystkim jako znakomita ilustratorka, chociaż wypowiadała się również z powodzeniem m.in. w malarstwie sztalugowym i monumentalnym. Kompozycje artystki zachwycały wszechobecnym ruchem i dynamiką, soczystymi kolorami i wyrazistymi postaciami ludzi i zwierząt, wykazującymi pod względem tematycznym czytelny związek z polskim folklorem, jego tradycją i obrzędami, a także z piastowską przeszłością.
Ale w tej pozornie całkowicie świeckiej twórczości, bardzo istotne miejsce zajmowały kompozycje o tematyce religijnej. W latach 1917–1918 artystka namalowała gwaszem i akwarelą pięć obrazów tworzących cykl Pascha, wielokrotnie pokazywany w kraju i za granicą. W 1922 roku powstał kolejny cykl, Sakramenty, tym razem złożony z siedmiu kompozycji wykonanych w technice gwaszu.
Cykle Pascha i Sakramenty były z pewnością czymś niezwykłym w bogatym i różnorodnym dorobku Zofii Stryjeńskiej do 1939 roku. Artystka rezerwowała bowiem wówczas wątki religijne wyłącznie dla kompozycji ważnych i wyjątkowych. Po 1946 roku, gdy udała się na dobrowolną emigrację, a jej sytuacja materialna była więcej niż zła, zaczęła malować coraz częściej na sprzedaż obrazy przedstawiające Matkę Boską, Chrystusa, poszczególnych świętych, a także sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Niestety, nie miały one już tej samej siły wyrazu co kompozycje z cyklu Pascha i Sakramenty.
Słowa kluczowe: Zofia Stryjeńska, ilustratorka, skandalistka, wątki religijne, cykle, Pascha, Sakramenty