Redakcja
Sztuka sakralna stanowi wdzięczny temat refleksji, nie tylko naukowej. Dzieła sztuki inspirowane religią bądź w jakikolwiek inny sposób związane z kultem są postrzegane, odczytywane i interpretowane w zależności od światopoglądu, wykształcenia czy wrażliwości piszącego.
Równocześnie skala oczekiwań formułowanych wobec twórczości sakralnej przez wierzących i poszukujących Boga oraz gwałtowność kontestacji jej przeciwników wskazują między innymi na znaczenie, jakie nadają dziełom sztuki uwarunkowanym kultem religijnym zarówno obrońcy tradycyjnego wartości kultury, jak też ci, którzy pragną dotychczasowy porządek aksjologiczny zniszczyć w imię tworzenia nowego ładu.
W bieżącym numerze „Sacrum et Decorum”, obok tekstów zawierających prezentacje i interpretacje dzieł twórców rodzimych, dominują wątki stanowiące odniesienia do kultury i sztuki religijnej Francji – kraju, z którym tradycyjnie łączą Polskę szczególnie bliskie więzi artystyczne.
Artykuł Piotra Krasnego, inicjujący niniejszy tom, omawia znaczenie dzieła François-René de Chateaubrianda Génie du Christianisme w porewolucyjnej Francji pierwszych dziesięcioleci XIX wieku. Tekst francuskiego pisarza w powszechnym mniemaniu przyczynił się w znaczący sposób do rozprzestrzenienia się skrajnie konserwatywnych i tradycjonalistycznych postaw w stosunku do sztuki religijnej. Znamienne, że tradycja i zapatrzenie w przeszłość i dzisiaj określają „horyzont oczekiwań” wielu wiernych, zwłaszcza w Polsce, którzy akceptując w budowlach sakralnych jedynie formy historyczne z założenia odrzucają wszelkie próby wprowadzenia do świątyń i kultu nowych środków ekspresji plastycznej.
Kościół katolicki znakomicie wywiązuje się z roli strażnika wielowiekowej spuścizny sztuki sakralnej i w pewnej mierze nadal poszukuje w tradycji źródeł jej dalszego rozwoju. W nurt ten wpisuje się między innymi prezentowana w niniejszym numerze „Sacrum et Decorum” przez Cédrica Leseca ponad pięćdziesięcioletnia działalność wydawnictwa „Zodiaque”, założonego przez benedyktynów z francuskiego opactwa Sainte-Marie de la Pierre-Qui-Vire.
Liczni przedstawiciele nurtu odnowy sztuki sakralnej poszukują współpracy z wybitnymi artystami współczesnymi, niezależnie od ich światopoglądu. W jej wyniku powstają dzieła tej miary co kaplica Notre Dame du Haut w Ronchamp. Historia jej interpretacji posiada bogatą i interesującą literaturę. Cezary Wąs omawia w swoim artykule wczesne przykłady recepcji i naukowych analiz tejże budowli, interesujące nie tylko z uwagi na wartość artystyczną dzieła Le Corbusiera, lecz także na mnogość perspektyw i postaw badawczych ich autorów.
Jednocześnie jednak Kościół, skoncentrowany raczej na pielęgnowaniu dziedzictwa kulturowego, w sferze nauki nieco zaniedbuje badania nad współczesną sztuką sakralną. Ich ożywienie w okresie przed i po Soborze Watykańskim II w kręgach teologów i badaczy związanych z kościelnymi ośrodkami naukowymi stopniowo ulega ograniczeniu. W Polsce brak poważnych i systematycznych prac badawczych z dziedziny teologii przedstawienia obrazowego, a na konferencjach i spotkaniach naukowych poświęconych sztuce sakralnej występują przede wszystkim historycy sztuki bądź artyści. Wobec wątłości dyskursu teologicznego, związanego z zagadnieniem obecności sztuki w Kościele współczesnym, redakcja „Sacrum et Decorum” czyni starania, aby pozyskać autorów, naświetlających interesujące nas zagadnienia z perspektywy teologicznej. Inicjuje ten wątek ks. Andrzej Królikowski artykułem o charakterze postulatywnym, zawierającym stwierdzenia natury ogólnej, które mogą stanowić punkt wyjścia dla dalszych pogłębionych rozważań.
Wśród tekstów o sztuce niewątpliwie na szczególną uwagę zasługują zawsze wypowiedzi samych artystów. Należy do nich Tadeusz Boruta, malarz i filozof, a w okresie stanu wojennego aktywny działacz ruchu kultury niezależnej. W niniejszym numerze „Sacrum et Decorum” jest on obecny w podwójnej roli: twórcy prac omawianych w artykułach Michała Haakego i Grażyny Ryby oraz jako autor tekstu o najnowszych przedstawieniach Ostatniej Wieczerzy w malarstwie polskim. W przyszłości mamy zamiar przybliżać Czytelnikom sukcesywnie dorobek i wypowiedzi kolejnych, równie interesujących artystów związanych ze sztuką religijną.
W poprzednim numerze zainicjowano wątek tematyczny poświęcony nieznanym, niezrealizowanym bądź zapomnianym dziełom inspirowanym religią bądź związanym z kultem. Do tych zagadnień będziemy powracać często, uznawszy je za niezwykle istotne dla dopełnienia obrazu sztuki sakralnej ostatnich dwustu lat. W najnowszym numerze zamieszczono kilka tekstów kontynuujących ten cykl. Andrzej Laskowski w oparciu o zachowane archiwalia zaprezentował architekturę kościoła Franciszkanów w Jaśle, zniszczonego przez Niemców w czasie ostatniej wojny. O. Benignus Wanat zamieścił sprawozdanie z prac renowacyjnych, trwających blisko pół wieku w odzyskanym po wojnie w stanie ruiny karmelitańskim kościele w Poznaniu. Natomiast w artykule Marii Żychowskiej została zarysowana sylwetka artystyczna o. Piotra Cholewki – projektanta witraży niezbyt znanego w Polsce, bo działającego przede wszystkim za granicą, głównie we Francji.
Redakcja „Sacrum et Decorum” pragnie podziękować Czytelnikom za przekazywane nam wyrazy uznania. Żywimy nadzieję, że najnowsza edycja naszego pisma zostanie przyjęta z równą życzliwością i zainteresowaniem jak poprzednie.