Andrzej Witko
Dnia 9 kwietnia 2013 roku zmarł w Krakowie o. prof. dr hab. Józef Benignus Wanat, karmelita bosy, profesor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, znakomity badacz historii, sztuki i kultury, człowiek wielkiego serca i niezwykłej skromności.
Przyszedł na świat dnia 17 marca 1934 we Frydrychowicach koło Wadowic, jako trzecie dziecko Franciszka i Marii z domu Wądrzyk. W uroczystość Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie – 25 marca – został ochrzczony przez ks. kan. Józefa Batkę. Uczęszczał do szkoły podstawowej we Frydrychowicach, a następnie do liceum w Wadowicach, które ukończył w 1951 roku. Idąc za głosem powołania Bożego wstąpił do zakonu karmelitów bosych w Czernej i przyjmując habit 15 lipca 1951 roku otrzymał imię Benignus od Chrystusa Króla. Po ukończeniu nowicjatu, w latach 1953–1959 odbył studia filozoficzne w Poznaniu, a następnie teologiczne Krakowie. Tam też 16 maja 1959 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Karola Wojtyły w kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. W roku następnym odbył międzyzakonne studia u franciszkanów w Krakowie w ramach tzw. Tirocinium pastorale oraz praktykę duszpasterską w kościele św. Floriana. W roku 1960 został kierownikiem Archiwum Prowincji Karmelitów Bosych w Czernej, które zorganizował od podstaw, uporządkował i zinwentaryzował. Poszerzając swą wiedzę w tym kierunku odbył kilka kursów archiwistycznych w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a w roku 1969 ukończył studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, wieńcząc je stopniem magistra historii. Niemal przez całe swoje zakonne życie pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji: jako przełożony w Wyższym Seminarium karmelitów bosych w Krakowie (1966–1969, 1975–1984), superior klasztoru w Czernej (1969–1972, 1987–1990), w Lublinie (1972–1975), w Krakowie-Prądniku Białym (1999–2002). Kilkakrotnie piastował również urząd prowincjała karmelitów bosych w Polsce (1984–1987, 1990–1993), prowincjała krakowskiej prowincji karmelitów bosych (1993–1996) oraz wikariusza prowincjalnego (1996–1999).
O. Józef Benignus Wanat doktoryzował się w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie 17 czerwca 1982 roku na podstawie rozprawy Kult świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny u karmelitów bosych w Krakowie, przygotowanej pod kierunkiem ks. prof. Bolesława Przybyszewskiego. Niezwykle pozytywne recenzje przedstawili wówczas doc. dr hab. Józef Lepiarczyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz prof. dr Janina Bieniarzówna z Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Habilitował się na Wydziale Historii Kościoła Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie 14 marca 1984 roku, podczas rady Wydziału odbytej w pałacu Arcybiskupów Krakowskich. Recenzentami dorobku w przewodzie habilitacyjnym, którego podstawę stanowiła rozprawa Zakon karmelitów bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, byli prof. Adam Przyboś z Uniwersytetu Jagiellońskiego, ks. prof. Władysław Smoleń z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz ks. Bolesław Przybyszewski z Papieskiej Akademii Teologicznej. Z tą ostatnią uczelnią o. Wanat związał się na stałe, podejmując wykłady, głównie z historii sztuki nowożytnej, od 1993 roku zatrudniony na pełnym etacie na stanowisku docenta na Wydziale Historii Kościoła. W roku 2000 otrzymał tytuł profesora nauk teologicznych. W roku 2004 przeszedł formalnie na emeryturę, jednak nadal chętnie prowadził wykłady oraz seminaria magisterskie i doktorskie. Za trud rzetelnej pracy i postawę naukową 19 marca 2007 roku został odznaczonym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Złotym Krzyżem Zasługi.
O. prof. Józef Benignus Wanat był autorem szeregu znakomitych książek, związanych przede wszystkim z historią i spuścizną artystyczną karmelitów bosych w Polsce. Do dziś wyjątkową rolę w polskiej literaturze naukowej zajmuje jego monumentalna praca Zakon karmelitów bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, wydana w Krakowie w 1979 roku. Jego badania naukowe, opublikowane w roku 1981 w książce Kult świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny u karmelitów bosych w Krakowie, przyczyniły się do odrodzenia kultu św. Józefa w dawnej stolicy Polski. Zasługą o. Wanata było także zgromadzenie dokumentacji historycznej do koronacji obrazu Matki Boskiej Szkaplerznej w Czernej oraz troska o powstanie kaplicy o. Rafała Kalinowskiego w tamtejszym klasztorze.
Na jego życiu szczególne znamię wycisnęło piętno choroby. Gdy w roku 1991 wykryto u niego złośliwy nowotwór (chłonniak), dawano mu pięć lat życia. Pełniąc urząd prowincjała nie podjął jednak leczenia, lecz wyjechał do Afryki, by wizytować klasztory w Burundi i Rwandzie. Choroba zaatakowała w 1996 roku, wyniszczając organizm do tego stopnia, iż przygotowywano już miejsce pochówku. Tymczasem żarliwe modlitwy karmelitanek i karmelitów do Matki Boskiej Szkaplerznej doprowadziły do niewytłumaczalnego zaniku nowotworu i całkowitego uzdrowienia, które uznawano za cudowne.
Miałem tę wielką radość, iż przez wiele lat było mi dane współpracować z ojcem Profesorem. Obaj byliśmy uczniami wielkiego historyka sztuki i archiwisty – ks. prof. Bolesława Przybyszewskiego, w mieszkaniu którego spotykaliśmy się bardzo często, by dyskutować o kwestiach artystycznych. O. Wanat był recenzentem mojej habilitacji i to właśnie po nim przejąłem kierownictwo katedry historii sztuki nowożytnej w Papieskiej Akademii Teologicznej, przekształconej w Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Miałem przeto okazję przyglądać się ojcu Profesorowi w różnych sytuacjach życia. Zawsze był pełen skromności i pokory, nigdy nie wynosił się nad innych, nie podkreślał swych osiągnięć. Jego delikatność, spokój i serdeczność znana była w środowisku krakowskim, zarówno studentom jak i wykładowcom, którzy chętnie uciekali się doń z prośbą o pomoc. Zawsze znajdował dla nich czas, dobre słowo i uśmiech. Nigdy nie podnosił głosu, nie widziano go zdenerwowanego.
13 kwietnia 2013 roku o. prof. Józef Benignus Wanat został pochowany na cmentarzu Białoprądnickim w Krakowie. W jego pogrzebie wziął udział kardynał Franciszek Macharski i biskup Kazimierz Górny z Rzeszowa oraz dziewięćdziesięciu kapłanów, ponad sto sióstr zakonnych oraz wielu przyjaciół i znajomych. W naszych sercach i pamięci pozostanie obecny na zawsze.
Ks. Andrzej Witko